Władysław Rownicki, rozczarowany pierwszą miłością, zrażony do kobiet, jest ciągle swatany przez ciotkę, która gorąco pragnie, aby wreszcie się ustatkował. Jedynak i właściciel folwarków zdaje być łakomym kąskiem dla panien na wydaniu. Urocze opowiadanie, przywołujące na myśl Śluby panieńskie Fredry: pełne zwrotów akcji, błyskotliwych męsko-damskich gier słownych, towarzyszących flirtom i dojrzewaniu uczuć. Czy Władek zaufa jeszcze kobiecie? Czy narrator wyznający zasadę, że „żony wydają się mężowi nudne, a zabawnymi są dla nich żony innych” zmierzy się ze swoją żądzą przekory i podejściem do kobiet? Wreszcie, na czym polega tytułowa Iluzja?